Het omslagpunt
Sta eens even stil bij de staat van de wereld vandaag. Het is misschien een grote vraag, maar doe het eens.
Wat komt er in je op? Misschien denk je net als ik aan klimaatverandering, de opkomst van Artificial Intelligence, de groeiende kloof tussen arm en rijk, of de voortdurende conflicten wereldwijd. En laat ik je meteen geruststellen, je bent geen doemdenker. Althans zo beschouw ik mezelf, dus jou ook niet. Ik ben juist hoopvol, maar ik besef ook steeds meer en meer dat onze generatie echt wat te doen heeft, willen we niet de generatie zijn die het licht uitdoet, of erger nog wat mij betreft, dit aan onze kinderen overlaten.
Wat maakt me hoopvol?
De afgelopen tien jaar heb ik me verdiept in persoonlijke ontwikkeling, eerst om mezelf te helpen en later om anderen te begeleiden. Deze reis heeft me blootgesteld aan talloze ideeën over menselijke verandering, ideeën die zich langzaam maar zeker hebben genesteld in mijn denken, voelen en handelen. Ik zie de impact van deze ideeën, zowel in mijn eigen leven als in de verhalen van de mensen die ik train. En dat geeft me hoop. Ik ervaar dat je altijd invloed hebt en hoewel dat niet altijd makkelijk is, maakt het me wel hoopvol.
Ook als trainer zie en hoor ik verhalen van mensen die grote veranderingen in hun leven doorvoeren. En tijdens de coronacrisis zag ik hoe snel we als samenleving kunnen veranderen als de nood hoog is. We willen wel, maar weten niet altijd hoe. We voelen ons machteloos, gevangen in de kloof tussen weten en daadwerkelijk doen. Maar met de juiste tools en ideeën kunnen we die kloof overbruggen.
Het Omslagpunt
Een van de ideeën die me in het bijzonder aanspreekt, is het concept van het omslagpunt. In de sociologie verwijst dit naar het moment waarop een groep mensen snel en drastisch van gedrag verandert, vaak door massaal een voorheen zeldzame praktijk over te nemen. Denk aan de plotselinge populariteit van witte sportsokken in slippers, of de opkomst van yoga en intermittent fasting. Wat eerst ongebruikelijk was, wordt ineens de norm.
Het concept werd voor het eerst gebruikt in de sociologie door Morton Grodzins.
Grodzins bestudeerde begin jaren zestig de integratie van Amerikaanse wijken. Hij ontdekte dat de meeste witte gezinnen in de buurt bleven wonen zolang het relatieve aantal zwarte gezinnen erg klein bleef. Maar op een gegeven moment, als er ‘één te veel’ zwarte gezinnen arriveerde, verhuisden witte gezinnen massaal in een proces dat bekend staat als de ‘witte vlucht’. Hij noemde dat moment het ‘omslagpunt’.
De uitdrukking is verder gegaan dan de oorspronkelijke betekenis ervan en is toegepast op elk proces waarbij, voorbij een bepaald punt, de snelheid van het proces dramatisch toeneemt. Het is op veel terreinen toegepast, van economie tot menselijke ecologie en epidemiologie. (Wikipedia)
“Look at the world around you. It may seem like an immovable, implacable place. It is not. With the slightest push – in just the right place – it can be tipped.”
Malcolm Gladwell beschrijft het fenomeen ook in zijn boek The Tipping Point. Hij stelt dat kleine veranderingen grote gevolgen kunnen hebben, en dat veranderingen plotseling kunnen plaatsvinden wanneer het evenwicht wordt verstoord.
Hij maakt de vergelijking met de verspreiding van een virus. Vervolgens formuleert hij veranderingsprincipes in termen van een epidemie, waarbij hij uiteen zet:
(1) sommige dingen zijn besmettelijk,
(2) kleine veranderingen kunnen grote gevolgen hebben,
En
(3) verandering kan plotseling plaatsvinden als het evenwicht wordt verstoord (het ‘omslagpunt’).
Niet heel ingewikkeld tot zover. Een omslagpunt kan volgens hem worden bereikt als er drie voorwaarden vervuld zijn: er zijn speciale boodschappers nodig die het idee verspreiden, het idee moet onweerstaanbaar en activerend zijn, en de timing en omgeving moeten juist zijn.
Oh ja, en hij stelt ook dat 20% van de mensen 80% van het werk doen. Dus als je nu denkt, leuk al dat gedoe over de aarde, maar ik wil gewoon lol hebben en wordt te depri als ik daaraan denk. Prima. Het is OK om bij de overige 80% te horen. Dit is niet voor jou.
Tijd voor een ander perspectief
Maar ik geloof dat het tijd is om wijzer met de wereld om te gaan. De huidige cultuur, met zijn nadruk op consumptie en groei heeft ons tot hier gebracht, maar zal ons niet verder helpen. We worden overspoeld door boodschappen als “koop dit om gelukkig te worden” en “werk hard om alles te bereiken.” Deze waarden, gevormd door eeuwenlange ontwikkeling, zijn niet langer toereikend. Willen we verandering in de wereld, dan moeten we onze waarden evalueren en evolueren.
Vooropgesteld, het is niet aan mij om te bepalen wat het juiste is voor iedereen. Dat wordt regelmatig nog geprobeerd, maar noemen we dictatuur en ik durf wel te zeggen dat dit niet de meest duurzame manier is van veranderen. Het perspectief van 1 persoon is misschien waardevol, maar verliest zijn waarde als daar niet ook andere perspectieven tegenover mogen staan. Ofwel, zoals antrolpoloog en cyberneticus Gregory Bateson zei:
“Kennis komt van een enkelvoudig perspectief, maar wijsheid komt van meerdere perspectieven”
Welke kant willen we op?
Een jaar geleden ben ik verhuisd uit Rotterdam en ik was onlangs terug in mijn oude buurt. Ik ontmoette mijn voormalige buurman Edson, een man met een complexe persoonlijkheid, zoals hij het zelf noemt ‘epilepsie’. In slechte periodes stonden er regelmatig politie en ambulances voor zijn deur, maar de laatste jaren ging het goed met hem. Zijn verhaal raakte me. Iemand had de politie gebeld omdat ze dachten dat hij zijn hond mishandelde en de hond werd hem afgenomen. Niemand had even de moeite genomen om met hem in gesprek te gaan en te vragen naar zijn perspectief. En eerlijk is eerlijk, het zou geen gemakkelijk gesprek zijn geweest waarschijnlijk. Maar toch.
Het staat voor mij symbool voor de separatie waarin we leven, waar we makkelijker klagen en ingrijpen dan de ander echt te willen leren kennen. De nieuwe bewoners van de wijk dicteren zo van achter hun ramen wat wel en niet gepast is, zonder verbinding met de gemeenschap waarin ze wonen.
Dit verhaal gaat niet alleen over mijn oude straat, maar over hoe we nu met elkaar omgaan. We worden steeds meer afgescheiden van elkaar en van de wereld om ons heen.
Wat we doen – of niet doen – maakt uit. Ook zo bouwen we een toekomst.
Hoe kunnen we veranderen?
Filosoof Jeremy Lent beschrijft in The Patterning Instinct hoe onze cultuur onze waarden vormt, en hoe deze waarden op hun beurt onze geschiedenis bepalen. We zijn geëvolueerd van jagers-verzamelaars naar landbouwers, wat leidde tot een verschuiving in ons denken: van een leven in harmonie met de natuur naar een leven van bezit en exploitatie. Ook hij stelt: “Het is tijd voor een nieuw waardensysteem, één dat ons opnieuw verbindt met de wereld en elkaar.”
Stel je voor hoe een wereld eruit zou zien waar verbinding een van de centrale waarden is. Niet alleen met anderen en jezelf, maar ook met je omgeving, de natuur en alles wat er nog meer is. Dat is op zijn minst een interessant perspectief te noemen.
Een omslagpunt kan twee kanten op kantelen. Wat we doen – of niet doen – hoe klein ook – maakt uit.
"A small shift right now can change the way the world moves in the future"
Dus ja, ik ben hoopvol, maar wil je ook activeren. Ik wil je een simpele maar krachtige tool voorstellen om de verandering te maken: je hart.
Wanneer ons hart leidend is voor onze waarden, komen er andere prioriteiten naar voren dan die van de afgelopen eeuwen, waarin het hoofd de boventoon voerde. Iedereen die een mBraining-training heeft gevolgd, heeft dit ervaren. Alleen er zijn simpelweg nog te weinig mensen die dit besef hebben bereikt om een omslagpunt te creëren.
Stel je voor dat het de norm zou zijn om naar je hart te luisteren, in verbinding met je hoofd en buik.
De sleutel is het kantelpunt. Net zoals Wim Hof, witte sportsokken in slippers en vegetarisch eten ooit ongewoon waren, kunnen we een nieuwe meme* creëren: een meme van hartgecentreerd bewustzijn. Wij kunnen de brug bouwen naar dat bewustzijn.
(*Een meme fungeert als een eenheid voor het overbrengen van culturele ideeën, symbolen of praktijken, die van de ene geest naar de andere kunnen worden overgedragen (wikipedia))
Dat is waar de training ‘Brug naar Bewustzijn’ over gaat voor mij. De principes en praktijk van diepe transformatie naar dat bewustzijn. De weg naar een kantelpunt creëren vanuit onze adaptieve en collectieve intelligentie. Het is een van de meest inspirerende dingen die ik de afgelopen jaren heb geleerd. Het stemt me hoopvol en motiveert.
Simpel en tegelijkertijd enorm ingewikkeld. Daarom is het fijn om gelijkgestemden om je heen te hebben, verbonden met dezelfde ideeën maar ook met andere perspectieven. Eigenlijk is de enige vraag die rest, hoe zit het met jou? Voel je je verbonden met dit idee? Voel je diep vanbinnen dat jij bij die 20% zit of hoort te zitten?
Zien we je in december?
“I am only one, but I am one. I cannot do everything, but I can do something. And because I cannot do everything, I will not refuse to do the something that I can do.”
